voorjaar de afgelopen tien jaar drie weken vroeger begon dan normaal.” De Natuurkalender vergelijkt de waarnemingen van nu met de situatie tussen 1940 en 1968. Van Vliet: “In die periode was er een vergelijkbaar netwerk als De Natuurkalender: De Nederlandse Fenologische Vereniging. De gegevens uit die tijd zijn representatief voor de hele eeuw.” En dus weten we nu dat het totale groeiseizoen in 2011, van de voorlente tot de late herfst, 33 dagen langer duurde dan normaal. Wat is er aan de hand? Sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw stijgt de temperatuur in Noordwest-Europa. De klimaatverandering daarvan als enige de schuld geven, zou te kort door de bocht zijn. Er zijn namelijk ook andere oor-zaken. De belangrijkste is dat de overheersende luchtstromen in de winter steeds vaker over zee komen en dus warmer zijn. Met een gemiddelde jaartemperatuur van 11,2 °C in De Bilt waren 2006 en 2007 de warmste jaren ooit, sinds de metingen in 1706 begonnen. En ook het afgelopen jaar was met gemiddeld 10,9 °C zeer warm. Maar 2010 was juist weer het koudst in vijftien jaar. Van Vliet: “Toch is de trend dat de lengte van het groeiseizoen toeneemt. Het vroege voorjaar van 2012 is dus niet uitzonderlijk.” Natuurlijke thermometers Welke invloed dat alles heeft op de natuur is moeilijk te zeggen. Duidelijk is wel dat zo’n tachtig procent van de variatie in bloeitijden kan worden verklaard aan de hand van de temperatuur. Van Vliet: “Planten zijn in feite natuurlijke thermometers; onder invloed van de temperatuur bloeide de kornoelje in 2008 zes weken eerder dan in 2010. De temperatuur verklaart ook waarom er een duidelijke toename is van warmteminnende soorten die vanuit Zuid-Europa naar ons land komen, zoals de tijgerspin, de grote keizerlibel en het klaverblauwtje.” Ook het ontbreken van een echte winter blijkt voor veel soorten een groot probleem. Van Vliet: “Bloembollen bijvoorbeeld hebben kou nodig om in het voorjaar goed te kunnen groeien. Anders kan het zijn dat ze te laat of helemaal niet omhoog komen.” Ook voor dieren die een winterslaap houden, zoals vleermuizen, is het warme winterweer afzien. Van Vliet: “De basisverbranding van dieren in winterslaap is hoger als het warmer is. Wordt het later toch nog koud, dan hebben ze al veel energie verspild en neemt de overlevingskans af.” Eerder wakker Ook daglengte speelt een belangrijke rol in natuurlijke processen, bijvoorbeeld bij het broedmoment van vogels. Trekvogels, zoals de bonte vliegenvanger en de blauwborst, overwinteren in Afrika. Zij hebben het niet door als de rupsen al in april voorradig zijn. Eenmaal hier zijn ze te laat, wat een nadelige invloed heeft op het broedsucces. Maar wat blijkt? Ook vogels die de winter in ons land doorbrengen, zoals koolmezen, passen zich nauwelijks aan. Ze leggen hun eieren tijdens een extreem vroeg voorjaar slechts tien dagen eerder dan normaal, terwijl het buffet ruim een maand vroeger geopend is. De invloed van de hoeveelheid neerslag is moeilijker te bepalen. “Neerslag is heel plaatselijk en hangt sterk samen met de bodemgesteldheid”, aldus Van Vliet. Wel is het zo dat een extreem droog voorjaar in combinatie met een natte zomer - en dus veel uitspoeling – invloed heeft op de bloei. Net zo lastig is het om te bepalen of dieren die van kou houden, zoals de spotvogel, de kemphaan en sommige vlinders, bij ons verdwijnen doordat het warmer wordt. Extreem weer of verstedelijking kunnen net zo goed een rol spelen. Nog een voorbeeld: de dagpauwoog, die als vlinder overwintert, wordt bij een vroeg voorjaar net als de planten eerder wakker. Geen probleem zou je zeggen, want er is genoeg voedsel. Toch is het aantal vlinders in de afgelopen twintig jaar met 35 procent achteruit gegaan. Ha…hatsjie! Behalve op de natuur heeft de hogere temperatuur in het voorjaar ook invloed op de maatschappij. Zo zorgt de eikenprocessierups steeds vroeger in het jaar voor problemen. Contact met de brandhaartjes van deze rups kan leiden tot jeuk, huiduitslag en irritatie aan de ogen of luchtwegen. Ook teken, die de ziekte van Lyme kunnen overbrengen, zijn er al lang niet meer alleen in de zomermaanden. Van Vliet: Pagina 11

Pagina 13

Scoor meer met een webwinkel in uw boeken. Velen gingen u voor en publiceerden flyers online.

17:Buitenleven 2/2012 Lees publicatie 12Home